Tezgahüstü Türev İşlemler Nedir?

Tezgahüstü türev işlemler, organize borsalar dışında, iki taraf arasında doğrudan yapılan finansal sözleşmelerdir. Bu işlemler genellikle büyük finansal kuruluşlar arasında gerçekleştirilir ve standart olmayan sözleşme şartlarına sahip olabilirler.

Tezgahüstü türev işlemler, risk yönetimi, spekülasyon ve arbitraj amacıyla kullanılır. İşlem yapılan başlıca tezgahüstü türev araçları arasında forward sözleşmeleri, opsiyonlar, swaplar ve diğer karmaşık türev ürünler yer alır.

Tezgahüstü Türev İşlemlerin Özellikleri

Esneklik ve Özelleştirme

Tezgahüstü türev işlemler, tarafların ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilir. Bu esneklik, sözleşmelerin belirli bir varlık veya piyasa koşuluna uygun hale getirilmesine olanak tanır. Örneğin, bir forward sözleşmesi belirli bir tarihte belirli bir fiyattan varlık satın alma veya satma hakkı verebilir.

Likidite ve Şeffaflık Eksikliği

Organize borsalar dışındaki işlemler olduğundan, tezgahüstü türev işlemler genellikle daha düşük likiditeye sahiptir. Bu da, tarafların işlem yapmak için uygun bir karşı taraf bulmasını zorlaştırabilir. Ayrıca, tezgahüstü piyasalar, organize borsalar kadar şeffaf olmadığı için fiyat keşfi ve risk yönetimi daha zor olabilir.

Karşı Taraf Riski

Tezgahüstü türev işlemlerinde karşı taraf riski bulunmaktadır. Bu, sözleşmenin diğer tarafının yükümlülüklerini yerine getirememe riskidir. Bu risk, organize borsalarda işlem gören türev ürünlere kıyasla daha yüksektir, çünkü organize borsalar genellikle merkezi bir takas odası aracılığıyla işlem yapar ve bu da karşı taraf riskini azaltır.

Tezgahüstü Türev İşlemler Nasıl Yapılır?

Tarafların Belirlenmesi

Tezgahüstü türev işlemler, genellikle büyük finansal kuruluşlar, bankalar, sigorta şirketleri ve hedge fonları arasında yapılır. Bu işlemler, taraflar arasında doğrudan müzakere edilerek gerçekleştirilir. İşlemin şartları, taraflar arasında yapılan görüşmeler sonucunda belirlenir.

Sözleşmenin Hazırlanması

Tezgahüstü türev işlemlerinde, sözleşme şartları taraflar arasında müzakere edilir ve özelleştirilir. Sözleşme, işlem yapılacak varlık, fiyat, vade ve diğer ilgili şartları içerir. Taraflar, sözleşmenin tüm şartlarını kabul ettikten sonra, işlem gerçekleşir.

Karşı Taraf Riski Yönetimi

Karşı taraf riskini yönetmek için, taraflar genellikle teminat talepleri veya kredi derecelendirme kuruluşlarının raporlarına başvururlar. Ayrıca, bazı işlemler merkezi bir takas odası aracılığıyla gerçekleştirilebilir, bu da karşı taraf riskini azaltır.

Takas ve Teslimat

Tezgahüstü türev işlemlerinde, sözleşmenin vadesi geldiğinde takas ve teslimat işlemleri gerçekleştirilir. Bu süreç, sözleşmenin türüne ve şartlarına bağlı olarak değişebilir. Örneğin, bir forward sözleşmesinde, varlığın fiziksel teslimatı yapılabilir veya nakit uzlaşı yoluyla işlem kapatılabilir.

Risk Yönetimi ve İzleme

Tezgahüstü türev işlemlerinde risk yönetimi önemlidir. Taraflar, pozisyonlarını ve maruz kaldıkları riskleri sürekli olarak izlerler. Bu izleme süreci, tarafların finansal durumlarını ve piyasa koşullarını dikkate alarak gerekli önlemleri almasını sağlar.

Sonuç

Tezgahüstü türev işlemler, finansal kuruluşlar arasında risk yönetimi, spekülasyon ve arbitraj amacıyla kullanılan esnek ve özelleştirilebilir finansal araçlardır. Ancak, likidite ve şeffaflık eksikliği ile karşı taraf riski gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Bu işlemleri gerçekleştiren taraflar, dikkatli risk yönetimi ve izleme süreçleriyle bu dezavantajları minimize etmeye çalışırlar.

Tezgahüstü Türev İşlemlerin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları

1. Esneklik: Tezgahüstü türev işlemler, tarafların özel ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilir. Bu esneklik, yatırımcıların ve şirketlerin risklerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine olanak tanır.
2. Özel Fiyatlandırma: Taraflar, piyasa koşullarına ve kendi risk toleranslarına göre özel fiyatlandırma yapabilirler.
3. Geniş Ürün Yelpazesi: Tezgahüstü piyasalarda, standardize edilmiş borsa işlemlerine göre daha geniş ve karmaşık türev ürünler bulunabilir.

Dezavantajları

1. Likidite Riski: Tezgahüstü piyasalar, borsalar kadar likit değildir. Bu, işlem yapmak için uygun bir karşı taraf bulmayı zorlaştırabilir.
2. Karşı Taraf Riski: Karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirememe riski vardır. Bu risk, merkezi takas odalarının bulunmaması nedeniyle daha yüksektir.
3. Şeffaflık Eksikliği: Tezgahüstü işlemler, organize borsalar kadar şeffaf değildir, bu da fiyat keşfi ve risk yönetimini zorlaştırır.

Tezgahüstü Türev Piyasaları ve Düzenlemeler

Tezgahüstü türev piyasaları, düzenleyici kurumlar tarafından dikkatle izlenir. 2008 küresel finansal krizinden sonra, düzenleyici kurumlar tezgahüstü piyasalarda şeffaflığı artırmak ve karşı taraf riskini azaltmak için çeşitli önlemler almıştır. Bu önlemler arasında merkezi takas odalarının kullanımı, raporlama gereklilikleri ve teminat talepleri bulunmaktadır.

Merkezi Takas Odaları

Merkezi takas odaları, tezgahüstü türev işlemlerin bir kısmını takas eder ve karşı taraf riskini azaltır. Bu odalar, işlemlerin her iki tarafı için de karşı taraf olarak hareket eder ve teminat talepleriyle riski yönetir.

Raporlama Gereklilikleri

Düzenleyici kurumlar, tezgahüstü türev işlemlerinin raporlanmasını zorunlu kılarak piyasa şeffaflığını artırmayı amaçlamaktadır. Bu raporlama, düzenleyicilere piyasa risklerini ve oyuncularını izleme imkanı sağlar.

Teminat Talepleri

Taraflar, karşı taraf riskini azaltmak için belirli teminat taleplerine tabi tutulur. Bu teminatlar, tarafların yükümlülüklerini yerine getirmemesine karşı bir güvence sağlar.

Tezgahüstü Türev İşlemlerinin Geleceği

Tezgahüstü türev işlemler, finansal piyasalarda önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Teknolojik gelişmeler ve düzenleyici değişiklikler, bu piyasaların işleyişini ve şeffaflığını artırmaktadır. Blokzincir teknolojisi ve akıllı sözleşmeler, tezgahüstü türev işlemlerinin daha güvenli ve şeffaf hale gelmesine katkıda bulunabilir.

Blokzincir Teknolojisi

Blokzincir teknolojisi, tezgahüstü türev işlemlerinde daha güvenli ve şeffaf bir altyapı sunabilir. Bu teknoloji, işlemlerin değiştirilemez ve şeffaf bir şekilde kaydedilmesini sağlar.